Verantwoording
Opzet en doel
1. Wat zijn aardrijkskundige namen?
2. Wat zijn endoniemen en exoniemen?
3. Welke aardrijkskundige namen staan op deze website?
4. Welke aardrijkskundige namen staan niet op deze website?
5. Wat is het doel van deze website?
6. Is het verplicht om de namen op deze website te gebruiken?
Samenstelling, uitgangspunten en criteria
7. Hoe is de lijst met landen en gebieden samengesteld en hoe zijn de hoofdsteden bepaald?
8. Welke criteria zijn gebruikt bij het verzamelen van de namen op deze website?
9. Welke bijvoeglijke naamwoorden en inwoneraanduidingen staan op deze website?
10. Welke taal- en spellingregels zijn gebruikt op deze website?
11. Waarom staan er namen in Friesland, Brussel, Wallonië en Frans-Vlaanderen op deze website?
12. Wat is de functie van de historische namen op deze website? En wanneer gebruikt u een historische naam?
13. Hoe zijn de plaatselijke namen op deze website bepaald?
Vorm, indeling en gebruik
14. Hoe is de website ingedeeld en hoe zijn de namen weergegeven?
15. Welke symbolen en iconen staan er op deze website en wat betekenen ze?
16. Welke naam gebruikt u als er geen gangbare Nederlandse naam op deze website staat?
17. Welke naam moet u kiezen als er verschillende plaatselijke namen zijn?
18. Wat zijn aandachtspunten bij de weergave van Nederlandse vormen van aardrijkskundige namen in een tekst of op een kaart?
Wijzigingen en vragen
19. Wie beheert en actualiseert deze website?
20. Waar kunt u terecht met vragen of opmerkingen?
Opzet en doel
1. Wat zijn aardrijkskundige namen?
Aardrijkskundige namen zijn namen voor plaatsen op de wereld. Zulke plaatsen worden ook geografische objecten genoemd. Ze kunnen onderverdeeld worden in:
- landen, deelstaten, provincies, gemeenten, districten, arrondissementen en andere bestuurlijke of administratieve gebieden;
- werelddelen, landstreken, veldnamen, wijken, buurten en andere door de mens onderscheiden gebieden;
- steden, dorpen, straten, kanalen, polders, gebouwen, bruggen, tunnels, monumenten en andere door de mens gemaakte ruimtelijke elementen;
- zeeën, rivieren, gebergten, bossen, heidevelden en andere natuurlijke elementen.
Een aardrijkskundige naam kan een naam in een plaatselijke taal zijn (endoniem, plaatselijke naam) of een naam in een andere dan de plaatselijke taal of talen (exoniem).
2. Wat zijn endoniemen en exoniemen?
Endoniemen
Endoniemen zijn aardrijkskundige namen in de plaatselijke taal. In het Nederlandse taalgebied zijn dat namen in het Nederlands, bijvoorbeeld Leuven, Den Haag, West-Vlaanderen. In andere landen en taalgebieden zijn dat de namen die ter plaatse gebruikt worden in de taal van het betreffende land of gebied, bijvoorbeeld Göteborg, London, Valle d'Aosta, Virgin Islands, Việt Nam. Het kunnen ook plaatselijke namen zijn in een minderheidstaal zonder officiële status, zoals Baiona (Baskisch), Sant-Maloù (Bretons), Perpinyà (Catalaans), Aiacciu (Corsicaans) en Straßburg (Duits) in Frankrijk. Endoniemen kunnen overgenomen worden in een andere taal: letterlijk of met kleine aanpassingen. Zo kunnen diakritische tekens (accenten en andere uitspraaktekens) van anderstalige endoniemen weggelaten worden als die in het Nederlands ongebruikelijk zijn, al kan dat wel gevolgen hebben voor de uitspraak van de naam. Namen uit een niet-Latijns schrift (bijvoorbeeld het Arabisch) worden omgezet in een vorm die beantwoordt aan het door het bewuste land aanbevolen omzettingssysteem.
Exoniemen
Exoniemen zijn aardrijkskundige namen die in een bepaald taalgebied gebruikelijk zijn en afwijken van de plaatselijke naam of namen (endoniemen). De aardrijkskundige naam is dan niet overgenomen uit de plaatselijke taal, maar is vervangen door een aan de eigen taal (bijvoorbeeld het Nederlands) aangepaste vorm. Aanpassing aan het Nederlands gebeurt onder andere door het vertalen van (delen van) de naam naar het Nederlands. Enkele voorbeelden van exoniemen in het Nederlands zijn Parijs in plaats van Paris, Galapagoseilanden in plaats van Archipiélago de Galápagos en Duitsland in plaats van Deutschland. Voor plaatsen in het Nederlandse taalgebied bestaan in andere talen ook exoniemen: Den Haag heet bijvoorbeeld La Haye in het Frans en The Hague in het Engels.
Aanpassing endoniem
Een endoniem (plaatselijke naam) dat overgenomen is uit een taal met een niet-Latijns schrift en dat alleen omgezet is naar een vorm in Latijns schrift, blijft een endoniem en wordt niet als een exoniem (Nederlandse naam) beschouwd. Ook een endoniem waarvan alleen diakritische tekens zijn weggelaten, blijft een endoniem.
3. Welke aardrijkskundige namen staan op deze website?
Op deze website zijn in principe alle buitenlandse aardrijkskundige namen opgenomen waarvoor in het Nederlands een eigen vorm (exoniem) bestaat, die afwijkt van de plaatselijke naam (endoniem). Namen van landen en hoofdsteden worden altijd vermeld, ook als de naam in het Nederlands niet afwijkt van de plaatselijke naam. Bij elke Nederlandse naam (in de linkerkolom) is steeds de plaatselijke naam (in de rechterkolom) vermeld.
Buitenlands
Met buitenlandse aardrijkskundige namen worden op deze website aardrijkskundige namen buiten het Nederlandse taalgebied bedoeld, dus buiten Nederland, Vlaanderen, Suriname en de Nederlandse Antillen. Er is een uitzondering gemaakt voor Nederlandse namen in Friesland, Brussel en Frans-Vlaanderen. Die zijn toch opgenomen, ook al kunnen de Nederlandse namen in deze gebieden als plaatselijke namen beschouwd worden, naast respectievelijk de Friese en de Franse plaatselijke namen.
(Zie ook: Waarom staan er namen in Friesland, Brussel, Wallonië en Frans-Vlaanderen op deze website?.)
Overzicht
Meer specifiek zijn de volgende aardrijkskundige namen op deze website te vinden:
- de gangbare Nederlandse namen van alle landen (zoals Duitsland en Mexico), overzeese gebieden (zoals Nieuw-Caledonië) en gebieden met een bijzondere status (zoals Spitsbergen);
- de namen van de hoofdsteden van die landen en gebieden (zoals Berlijn en Mexico-Stad);
- de officiële landnamen van die landen en gebieden (Bondsrepubliek Duitsland, Verenigde Mexicaanse Staten);
- het gangbare bijvoeglijke naamwoord (Duits, Mexicaans), de gangbare inwoneraanduidingen (Duitser, Duitse, Duitsers; Mexicaan, Mexicaanse, Mexicanen) en de aanduiding voor inwoners van de hoofdstad, als die gangbaar is (Berlijner, Berlijnse, Berlijners);
- alle gangbare Nederlandse vertalingen (zoals Zwarte Woud en Middellandse Zee) en gangbare vernederlandste vormen (zoals Genua en Picardië) van namen in landen en gebieden buiten het Nederlandse taalgebied, voor zover die afwijken van de plaatselijke naam of namen. Het gaat in het bijzonder om in het Nederlands veelgebruikte namen van steden, gebergten, zeeën, meren, hoogvlakten en dergelijke;
- in het Nederlands gangbare namen die zijn geleend uit een andere dan de plaatselijke taal (leenexoniemen), zoals Pilsen en Krakau (geleend uit het Duits), Florence (geleend uit het Frans), Corfu (geleend uit het Italiaans), Casablanca (geleend uit het Spaans), en Mount Everest (geleend uit het Engels). Voormalige plaatselijke namen zijn als Nederlandse naam aangegeven als de naam nog gangbaar is in het Nederlands, zoals Calcutta;
- historische benamingen: Nederlandse namen van landen en gebieden die niet meer bestaan (zoals Gallië, Pruisen en Joegoslavië), in onbruik geraakte Nederlandse namen voor plaatsen die nog wel bestaan (zoals Kantelberg, Straalsond, Majorca en Florentië) en voormalige plaatselijke namen die zeer bekend zijn en in een historische context nog gebruikt worden (zoals Leningrad en Madras).
4. Welke aardrijkskundige namen staan niet op deze website?
Buitenlandse aardrijkskundige namen waarvoor géén Nederlandse naam bestaat die afwijkt van de plaatselijke naam, bijvoorbeeld Sydney, Dijon en Bonn, staan niet op deze website.
Ook namen van straten, pleinen, gebouwen en bouwwerken (zoals bruggen, tunnels en dammen) zijn niet opgenomen op deze website.
Binnenlandse aardrijkskundige namen, dat wil zeggen namen uit Vlaanderen, Nederland en Suriname, zoals Kortrijk, Gelderland, Kempen en Nickerie staan evenmin op de website, behalve namen in Friesland, Brussel en Frans-Vlaanderen.
5. Wat is het doel van deze website?
Het doel van deze website is standaardisering van de schrijfwijze en het gebruik van buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands. Het doel is dus om taalgebruikers te helpen in het Nederlands zoveel mogelijk dezelfde gangbare Nederlandse namen (exoniemen) te gebruiken en die namen op een vaste, eenduidige manier te spellen. Dat verbetert de communicatie: de lezer of luisteraar begrijpt sneller welke plaats bedoeld wordt en wordt niet van de inhoud van het verhaal afgeleid door een onbekende naam of door verschillende spellingen voor dezelfde naam. Als er geen gangbare Nederlandse naam bestaat, is het de bedoeling de plaatselijke naam (het endoniem) te gebruiken in het Nederlands.
Ontstaan
De lijst Buitenlandse Aardrijkskundige Namen in het Nederlands is ontstaan omdat er oorspronkelijk veel variatie was in de schrijfwijze van Nederlandse vormen van buitenlandse aardrijkskundige namen. Cartografen en overheden hadden behoefte aan meer uniformering. Voor het samenstellen van de lijst werd in 1968 de Commissie voor de spelling van Buitenlandse Aardrijkskundige Namen (CBAN) in het leven geroepen. In 1988 werd dit een werkgroep en later een commissie van de Nederlandse Taalunie. Sinds 2003 is de lijst Buitenlandse Aardrijkskundige Namen in het Nederlands een website. Meer achtergrondinformatie is te vinden in de publicatie 50 jaar commissies Buitenlandse Aardrijkskundige Namen (BAN).
(Zie ook Wie beheert en actualiseert deze website?.)
6. Is het verplicht om de namen op deze website te gebruiken?
Vrije keus
Taalgebruikers kunnen in principe zelf kiezen welke woorden ze in hun taal willen gebruiken. Dat geldt dus ook voor buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands, en in het bijzonder voor de keuze tussen het gebruik van de Nederlandse naam (het exoniem) en de plaatselijke naam (het endoniem). Het gebruik van gangbare woorden en gangbare Nederlandse namen (exoniemen) helpt wel om elkaar in het Nederlands goed te verstaan en te begrijpen (zie ook Wat is het doel van deze website?). Deze website biedt houvast voor de schrijfwijze en het gebruik van buitenlandse aardrijkskundige namen waarvoor in het Nederlands een eigen gangbare vorm bestaat.
Soms verplicht
Veel overheden, media en andere organisaties, en veel taalgebruikers maken gebruik van deze website. In sommige gevallen hebben overheden en organisaties het gebruik van de Nederlandse namen op deze website verplicht gesteld, bijvoorbeeld in het onderwijs of voor gebruik in de eigen organisatie.
Samenstelling, uitgangspunten en criteria
7. Hoe is de lijst met landen en gebieden samengesteld en hoe zijn de hoofdsteden bepaald?
Lijst met landen en gebieden
In de lijst met landen en gebieden zijn alle volwaardige lidstaten van de Verenigde Naties vermeld, landen met een waarnemingsstatus (Palestina en Vaticaanstad) en nog bestaande voormalige lidstaten (Taiwan) van de VN. De overzeese gebieden van die landen (zoals Frans-Polynesië) en gebieden met een bijzondere internationale of verdragsrechtelijke status (zoals Åland en de Westelijke Sahara) zijn daaraan toegevoegd.
Officiële landnaam
Van elk land en gebied is de officiële landnaam vermeld, dat is de naam die in officiële documenten en in een diplomatieke context wordt gebruikt. De woorden en begrippen waarmee die officiële landnamen zijn gevormd, houden geen politiek oordeel in over die woorden of over de situatie in het betreffende land.
Hoofdsteden
Ook de namen van de hoofdsteden van elk van die landen en gebieden zijn opgenomen. De hoofdstad is de stad die het land zelf als hoofdstad beschouwt. Als daar onduidelijkheid of onenigheid over bestaat, wordt de stad vermeld die bij de Nederlandse en Belgische regering als hoofdstad bekendstaat.
Andere gebieden
Namen van gebieden die in de nabijheid van het bijbehorende land liggen en geen bijzondere status hebben, zoals de Azoren en Nachitsjevan, staan op de landpagina van het land waartoe ze behoren, in dit geval respectievelijk Portugal en Azerbeidzjan.
8. Welke criteria zijn gebruikt bij het verzamelen van de namen op deze website?
Met uitzondering van de historische benamingen, zijn alle Nederlandse aardrijkskundige namen op de website gangbaar in het hedendaagse Nederlandse taalgebruik.
Tekstcorpora
Om te analyseren of een naam gangbaar is of in onbruik is geraakt, worden tekstcorpora gebruikt: databases met een zeer grote hoeveelheid taalmateriaal uit het hele Nederlandse taalgebied. Het gaat om teksten uit kranten en tijdschriften, nieuws- en persberichten, blogs en opiniebijdragen, teksten op webpagina’s, transcripties van gesproken Nederlands en romanteksten.
Gangbaarheid
Voor het bepalen van de gangbaarheid van Nederlandse aardrijkskundige namen wordt in elk corpus gekeken naar het gebruik van de Nederlandse namen en de plaatselijke namen in Nederlands taalmateriaal van de laatste tien jaar. Bij een snelle verandering van het naamgebruik in het Nederlands wordt het gebruik over een kortere periode bekeken. Als de plaatselijke naam veel vaker gebruikt wordt dan de Nederlandse naam, is de Nederlandse naam niet gangbaar meer en wordt die als historische benaming op de website vermeld.
Beslissing
Het gebruik van tekstcorpora voor de analyse van het taalgebruik biedt de mogelijkheid om voor de meeste aardrijkskundige namen ontwikkelingen in het taalgebruik goed en snel vast te stellen en op de website te verwerken. In sommige gevallen is het toch lastig om een duidelijk beeld te krijgen van het gebruik. De Commissie Aardrijkskundige Namen beslist uiteindelijk welke aardrijkskundige namen op de website komen en hoe deze namen worden vermeld.
Verandering van een plaatselijke naam
Soms verandert de plaatselijke naam. Nieuwe plaatselijke namen en wijzigingen daarin worden zo snel mogelijk op de website verwerkt. Als in uitzonderlijke gevallen de indruk bestaat dat de voormalige plaatselijke naam in het Nederlands gangbaar blijft, wordt die naam als Nederlandse naam toegevoegd. Zodra de huidige plaatselijke naam in het Nederlands meer gebruikt wordt dan de voormalige plaatselijke naam, verhuist de voormalige plaatselijke naam naar de historische benamingen. Madras is bijvoorbeeld verplaatst naar de historische benamingen omdat tegenwoordig de plaatselijke naam Chennai de gangbare naam is in het Nederlands.
Vertaling van beschrijvende woorden
Namen waarin alleen een beschrijvend woord als meer, kanaal of gebergte vertaald wordt, en het hoofdbestanddeel van de naam onvertaald blijft, staan in veel gevallen niet op de website vermeld. Het staat Nederlandse taalgebruikers vrij om in zulke gevallen het beschrijvende woord toch te vertalen en zodoende een Nederlandse naam (exoniem) te vormen. Een voorbeeld is Lake Manitoba, dat door vertaling van het beschrijvende woord Lake naar meer in het Nederlands Manitobameer genoemd kan worden. In het hoofdmenu van de website, onder de kop Vertaalhulp, is per taal een lijst opgenomen met veelvoorkomende woorden in de aardrijkskundige namen uit de betreffende taal. Deze lijsten kunnen helpen bij het vertalen van de beschrijvende woorden in de plaatselijke namen.
Grensgebieden
Nederlandse namen van geografische objecten die deels in het Nederlandse taalgebied liggen en deels in een of meer buurlanden, zijn op de landpagina’s van die buurlanden als exoniem vermeld. Voorbeelden zijn de namen Rijn, Maas, Schelde, Marowijne, Duffelt, Haspengouw en Toemoek Hoemakgebergte.
9. Welke bijvoeglijke naamwoorden en inwoneraanduidingen staan op deze website?
Afgeleide vormen of omschrijving
Op deze website zijn voor elk land de bijbehorende afgeleide vormen vermeld: het gangbare bijvoeglijk naamwoord, de gangbare inwoneraanduidingen en de gangbare aanduidingen voor de inwoners van de hoofdstad. Naast de algemene inwoneraanduiding (bijvoorbeeld Surinamer of Brusselaar) is steeds de vrouwelijke vorm (Surinaamse, Brusselse) en de meervoudsvorm (Surinamers, Brusselaars) opgenomen. Soms bestaat er geen gangbare afgeleide vorm. Dan wordt een omschrijving gebruikt, bijvoorbeeld de inwoners van de Turks- en Caicoseilanden, de jeugd op de Turks- en Caicoseilanden. Op deze website staat in zo’n geval omschrijving of Inwoner van aangegeven.
Officiële teksten
In officiële teksten, zoals wetten en verdragen, moet soms een omschrijving gebruikt worden in plaats van de gangbare afgeleide vorm. Dat is aangegeven met een opmerking bij de vermelding omschrijving of Inwoner van.
Gangbaar
Om te bepalen welke bijvoeglijke naamwoorden en welke inwoneraanduidingen gangbaar zijn, worden tekstcorpora gebruikt (zie ook Welke criteria zijn gebruikt bij het verzamelen van de namen op deze website?). Als er meerdere vormen gangbaar zijn, staan alle gangbare vormen op deze website (bijvoorbeeld Kaapverdiër én Kaapverdiaan).
In woordenboeken en andere naslagwerken zijn soms nog andere bijvoeglijke naamwoorden en inwoneraanduidingen opgenomen. Als ze op deze website ontbreken, blijkt uit de analyse van het Nederlandse taalgebruik dat die vormen niet gangbaar zijn of veel minder vaak gebruikt worden dan de vormen die wel op deze website staan.
10. Welke taal- en spellingregels zijn gebruikt op deze website?
Alle Nederlandse aardrijkskundige namen, bijvoeglijke naamwoorden en inwoneraanduidingen op deze website zijn geschreven volgens de huidige Nederlandse spellingregels, zoals beschreven in de Leidraad bij de Woordenlijst van de Nederlandse taal en in de uitgebreidere Technische Handleiding.
Daarnaast zijn de volgende keuzes gemaakt bij het weergeven van de Nederlandse namen:
- Tekens en accenten die in het Nederlands ongebruikelijk of onnodig zijn, zijn in Nederlandse namen weggelaten. De plaatselijke landnaam São Tomé e Príncipe bijvoorbeeld is in het Nederlands gespeld als Sao Tomé en Principe. Maar er is geen bezwaar tegen de weggelaten leestekens toch te gebruiken in het Nederlands als u dat wenselijk vindt, in dit voorbeeld São Tomé en Príncipe.
- Er zijn soms koppeltekens gebruikt in Nederlandse namen om de leesbaarheid te bevorderen, zoals in Penghu-eilanden.
- Onzijdige namen met een bijvoeglijk eerste deel staan in de regel in de onverbogen vorm (bijvoeglijk naamwoord zonder -e) op de website: Centraal Massief, Arabisch Schiereiland. Maar als alleen de verbogen vorm gangbaar is in het Nederlands, staat de verbogen vorm (bijvoeglijk naamwoord met -e) op de website: Zwarte Woud, Trasimeense Meer. Meer informatie is te vinden in het advies over het Arabisch Schiereiland op Taaladvies.net.
- De oe-klank in buitenlandse aardrijkskundige namen wordt in de Nederlandse naam soms met een u en soms met oe gespeld, afhankelijk van welke spelling gangbaar is. Soms staan beide spellingen op de website, omdat zowel de vorm met oe als de vorm met u gangbaar is. Voorbeelden zijn Saoedi-Arabië en Saudi-Arabië, Kaboel en Kabul.
- Als de plaatselijke land- of gebiedsnaam eindigt op -ia, eindigt de Nederlandse naam vaak op -ië maar soms op -ia, afhankelijk van welke spelling gangbaar is. Voorbeelden zijn Namibië naast Nigeria, en India naast Indonesië.
11. Waarom staan er namen in Friesland, Brussel, Wallonië en Frans-Vlaanderen op deze website?
In delen van België en Nederland worden er naast het Nederlands nog een of meer andere talen gesproken en komen er plaatsnamen voor in bijvoorbeeld het Frans, het Duits en het Fries. Ook in Frankrijk worden er naast het Frans nog andere talen gesproken en in het noorden komen er Nederlandstalige plaatsnamen voor. Daarom staan de Nederlandse namen van plaatsen in de tweetalige provincie Friesland, in het tweetalige gewest Brussel, in Wallonië en in Frans-Vlaanderen op aparte pagina’s op deze website. Op de landpagina van respectievelijk Nederland, België en Frankrijk is een link naar die pagina’s opgenomen.
Friesland
In Friesland hebben het Fries en het Nederlands beide een officiële status. Vrijwel alle plaatsnamen in Friesland hebben een Friese en een Nederlandse vorm of schrijfwijze. Een daarvan is de officiële naam, die in officiële teksten gebruikt wordt. Op deze website is telkens in vet weergegeven of de officiële naam de Friese of de Nederlandse vorm is.
Brussel
In Brussel zijn het Frans en het Nederlands gelijkwaardige officiële talen. Voor de meeste plaatsnamen bestaat een Franse en een Nederlandse vorm of schrijfwijze. Beide vormen hebben een officiële status. In het Nederlands worden altijd de Nederlandse namen gebruikt.
Wallonië
In Wallonië is het Frans de officiële taal, en in de Duitstalige Gemeenschap in Oost-België het Duits. In vier Waalse gemeenten langs de taalgrens kunnen inwoners gebruikmaken van Nederlandse taalfaciliteiten. Voor veel plaatsen in Wallonië is er naast de Franse of Duitse naam ook een Nederlandse naam in gebruik. De schrijfwijze van de Nederlandse namen van Waalse gemeenten en deelgemeenten is vastgelegd in een koninklijk besluit. Voorbeelden zijn de gemeente Braine-le-Comte en de deelgemeente Steenkerque, die in het Nederlands ’s-Gravenbrakel en Steenkerke heten. Ze liggen beide in de provincie Henegouwen, die in het Frans Hainaut wordt genoemd.
Frans-Vlaanderen
Frans-Vlaanderen, in het uiterste noorden van Frankrijk, behoorde tot de 17e eeuw tot het graafschap Vlaanderen. Het is historisch gezien een grotendeels Nederlandstalig gebied. De streektaal is een vorm van West-Vlaams, dat ook in de Belgische provincie West-Vlaanderen gesproken wordt. Voor vrijwel alle plaatsnamen in Frans-Vlaanderen bestaan twee vormen of schrijfwijzen: een Franse en een Nederlandse. Alleen de Franse schrijfwijze heeft een officiële status.
12. Wat is de functie van de historische namen op deze website? En wanneer gebruikt u een historische naam?
Op deze website staan ook historische namen. Wie over het verleden schrijft, bijvoorbeeld over de Tweede Wereldoorlog, zal oude namen als Pruisen, Sovjet-Unie en Nederlands-Indië nodig hebben, ook al heten die gebieden tegenwoordig anders.
Historische namen op deze website
Die historische namen zijn op twee plaatsen te vinden:
- Op veel landpagina’s staat onderaan een lijst met relevante historische benamingen. Dat zijn oude Nederlandse namen voor een land, stad, gebied of ander geografisch object. Zo heette Congo in het verleden Zaïre en werd Sulawesi vroeger Celebes genoemd.
- Daarnaast bevat deze website een aparte rubriek met relevante historische benamingen, zoals de Sovjet-Unie en het Romeinse Rijk. De namen in die rubriek zijn alfabetisch gerangschikt per werelddeel en per land. Net als in de lijsten met de huidige namen staat in de linkerkolom telkens de Nederlandse naam, en in de rechterkolom de plaatselijke naam. Die plaatselijke naam is dikwijls de huidige plaatselijke naam. Alleen voor landen en gebieden die tegenwoordig niet meer bestaan, bijvoorbeeld een vroegere kolonie als Nederlands-Indië, wordt de historische naam in de huidige plaatselijk officiële taal gegeven (Hindia Belanda en dus niet Indonesia).
Gebruik van historische namen
Wie over het heden schrijft, gebruikt de gangbare Nederlandse namen die op deze website staan, of de plaatselijke naam als er geen gangbare Nederlandse naam bestaat. De historische namen op deze website zijn dus alleen bedoeld voor gebruik in een tekst of op een kaart over het verleden, of om bij het lezen van een historische tekst of kaart te begrijpen welke huidige plaats bedoeld wordt.
13. Hoe zijn de plaatselijke namen op deze website bepaald?
Weergave van de plaatselijke namen
Op deze website is naast de Nederlandse aardrijkskundige naam ook de plaatselijke naam vermeld. De plaatselijke naam is de officiële naam zoals die in het land zelf vastgesteld is en gebruikt wordt. Als er geen officiële naam te vinden was, is de gangbare plaatselijke naam vermeld. In meertalige gebieden met twee of meer plaatselijke namen, zijn alle officiële plaatselijke namen opgenomen, voor zover die te vinden waren. Zo is bij Canada, waar het Frans en het Engels de officiële talen zijn, zowel Mer du Labrador als Labrador Sea vermeld. Namen in minderheidstalen die geen officiële status hebben, zoals aardrijkskundige namen in Frankrijk in het Baskisch, Bretons, Catalaans, Corsicaans en Duits, zijn niet op de website vermeld.
Omzettingssystemen
De plaatselijke namen worden in het Latijnse alfabet weergegeven, ook als de namen uit talen met een ander schriftsysteem zijn overgenomen. Daarbij zijn de omzettingssystemen gebruikt die de Verenigde Naties hebben goedgekeurd en aanbevelen voor die taal. Als er geen VN-omzettingssysteem is, is het omzettingssysteem gebruikt dat wordt aanbevolen door de werkgroep Romanization Systems (romaniseringssystemen) van de United Nations Group of Experts on Geographical Names (UNGEGN, VN-groep van deskundigen inzake aardrijkskundige namen). Al deze omzettingssystemen zijn te raadplegen op de website van de werkgroep Romanization Systems.
Opmerkingen
Hoewel de plaatselijke namen zo goed mogelijk zijn weergegeven, ligt de expertise van de Commissie Aardrijkskundige Namen, die deze website beheert, in de eerste plaats bij de Nederlandse namen. Als u meent dat een plaatselijke naam onjuist is, kunt u dat doorgeven via info@taalunie.org.
Vorm, indeling en gebruik
14. Hoe is deze website ingedeeld en hoe zijn de namen weergegeven?
Het hoofdmenu bovenaan elke pagina geeft toegang tot de verschillende onderdelen van de website.
Landpagina
Onder Alle Landen is een overzicht te vinden van de landpagina’s. Op een landpagina is van boven naar beneden de volgende informatie te vinden:
- de gangbare naam van het land in het Nederlands;
- het werelddeel waarin het land ligt. Als een land in twee werelddelen ligt, zijn beide vermeld;
- de ISO-codes van het land;
- de officiële talen in het land op nationaal niveau;
- een overzicht van bij het land horende overzeese gebieden en gebieden met een bijzondere status. Als het een pagina voor een dergelijk gebied betreft, is aangegeven bij welk land het gebied hoort;
- de landnaam;
- de officiële landnaam zoals gebruikt in officiële teksten en in een diplomatieke context;
- de naam van de hoofdstad;
- het bijvoeglijk naamwoord dat bij de landnaam hoort;
- de aanduiding voor de inwoners van het land;
- de aanduiding voor de inwoners van de hoofdstad;
- alle overige geografische objecten in het land waarvoor een gangbare Nederlandse naam bestaat;
- Nederlandse namen van historische landen en gebieden en in onbruik geraakte Nederlandse namen voor bestaande geografische objecten in het land.
Bij alle namen is in de linkerkolom de Nederlandse naam en in de rechterkolom de plaatselijke naam weergegeven. De namen zijn alfabetisch geordend op de Nederlandse namen, waarbij de lettercombinatie ij is geplaatst tussen ii en ik.
Naampagina
Wie op een Nederlandse naam klikt, krijgt de naampagina van de betreffende naam te zien. Op een naampagina staat de Nederlandse naam, de bijbehorende plaatselijke naam of namen, de naam van het land waarin het geografisch object te vinden is, en een audiofragment waarin de Nederlandse naam wordt uitgesproken. De audiofragmenten zijn gemaakt door bureau Fluency uit Amsterdam.
Geografische objecten die in meerdere landen liggen, zijn zoveel mogelijk op alle betrokken landpagina’s vermeld. Namen van gebieden zonder duidelijke begrenzing, zoals Scandinavië, zijn alleen op de pagina van het werelddeel vermeld.
Werelddeelpagina
Op de pagina’s van de werelddelen (Continenten) is van boven naar beneden de volgende informatie te vinden:
- een lijst met de Nederlandse namen van landen die geheel of gedeeltelijk in het werelddeel liggen;
- het bijvoeglijk naamwoord dat bij de naam van het werelddeel hoort;
- de aanduiding voor de inwoners van het werelddeel;
- de namen van geografische objecten die in drie of meer landen liggen en een gangbare Nederlandse naam hebben;
- de Nederlandse namen van historische geografische objecten die in drie of meer landen liggen en een Nederlandse naam hebben, zoals het Ottomaanse Rijk.
Wereld en wereldzeeën
Op de pagina Wereld en wereldzeeën staan de namen van zeeën, oceanen (zoals Atlantische Oceaan), en punten en lijnen (zoals Noordpool en Evenaar) die niet bij een specifiek werelddeel horen. Ook staan per wereldzee de onderwaternamen vermeld: namen van wat onder het wateroppervlak gevormd wordt door de zeebodem, zoals bekkens, troggen, ruggen en dergelijke.
Alfabetische lijst en Historische benamingen
De website biedt een alfabetische lijst van alle aardrijkskundige namen op de website, en een lijst van alle historische benamingen per land of werelddeel.
Vertaalhulp
Als hulp bij het vertalen van de plaatselijke namen is onder de kop Vertaalhulp per taal een lijst te vinden van veelvoorkomende woorden in de namen uit de betreffende taal, en een vertaling van die woorden.
Zoekfunctie
Rechtsboven op de website is een zoekfunctie aanwezig, waarmee alle namen en teksten op deze website doorzocht kunnen worden. Het is mogelijk te zoeken op een Nederlandse naam, op een plaatselijke naam, op een bijvoeglijk naamwoord, op een inwoneraanduiding, op een specifiek woord of een specifieke lettercombinatie, of – door dubbele aanhalingstekens (“ ”) te gebruiken – op resultaten die exact de zoekterm bevatten. Wie in de zoekresultaten op een naam klikt, komt terecht op de bijbehorende naampagina. Bij elk zoekresultaat staat ook een verwijzing naar de landpagina of werelddeelpagina waarop die naam te vinden is.
15. Welke symbolen en iconen staan er op deze website en wat betekenen ze?
Op de landpagina’s en werelddeelpagina’s kunnen achter een aardrijkskundige naam, een bijvoeglijk naamwoord of een inwoneraanduiding symbolen en iconen voorkomen. Door op het symbool of icoon te klikken wordt extra informatie zichtbaar. Door nogmaals op het symbool of icoon te klikken, verdwijnt de informatie weer.
- % = naast deze Nederlandse aardrijkskundige naam komt ook de plaatselijke naam in toenemende mate voor in het Nederlands. Dit symbool wordt gebruikt als in het Nederlands de plaatselijke naam ongeveer even vaak gebruikt wordt als, of vaker gebruikt wordt dan de Nederlandse naam. Zo geeft op de landpagina van Duitsland het %-teken achter de Nederlandse naam Bodenmeer aan dat de plaatselijke naam Bodensee in het Nederlands even vaak of vaker gebruikt wordt.
- # = de Nederlandse aardrijkskundige naam is vrijwel alleen in Nederland of vrijwel alleen in Vlaanderen gebruikelijk. Dit symbool wordt gebruikt als de naam alleen in een deel van het Nederlandse taalgebied gangbaar is. Zo is met een # achter de Nederlandse naam Florence aangegeven dat de naam alleen in Nederland gangbaar is, en met een # achter de Nederlandse naam Azurenkust dat de naam alleen in Vlaanderen gangbaar is.
- i = er is aanvullende informatie over de aardrijkskundige naam, bijvoorbeeld of een naam met een lidwoord wordt gecombineerd. Door te klikken op het icoon of op de naam wordt de informatie zichtbaar. Als er onduidelijkheid kan ontstaan over welk geografisch object met de naam bedoeld wordt, is bij de naam met een i-opmerking aangegeven voor welk object (bijvoorbeeld gebergte of rivier) de betreffende Nederlandse naam gebruikt wordt.
- → = een verwijzing naar een andere Nederlandse naam voor hetzelfde geografische object. Bijvoorbeeld bij het Bohemerwoud wordt verwezen naar het Boheemse Woud. Door te klikken op het icoon of op de naam komt de tekst Zie ook: in beeld, met daarachter de verwijzing naar de andere naam.
- ↑= bij een inwoneraanduiding een verwijzing naar de naam van de plaats waar de inwoneraanduiding betrekking op heeft. Bijvoorbeeld bij Londenaar en Londense wordt verwezen naar de naam Londen. Door te klikken op het icoon of op de naam wordt zichtbaar bij welke plaatsnaam de inwoneraanduiding hoort.
- groen blokje met een taalnaam achter de plaatselijke naam = de plaatselijke naam is afkomstig uit de betreffende taal. Dit icoon wordt gebruikt bij aardrijkskundige namen in landen met meerdere officiële talen op nationaal of regionaal niveau. Zo is op de pagina van Canada vermeld dat de plaatselijke naam British Colombia uit het Engels komt.
16. Welke naam gebruikt u als er geen gangbare Nederlandse naam op deze website staat?
Voor veel buitenlandse aardrijkskundige namen bestaat geen gangbare Nederlandse vorm. Gebruik in dat geval de plaatselijke naam, dus bijvoorbeeld Bonn, Dijon, Oxford of Córdoba. Die namen ontbreken op deze website. Plaatselijke namen zijn te vinden in een goede Nederlandse atlas of (online) encyclopedie. Ook kan de juiste schrijfwijze worden opgevraagd bij de nationale namenautoriteit van een land.
Keuzes
Bij het gebruik van plaatselijke namen in het Nederlands moeten soms keuzes gemaakt worden. Voorbeelden van zulke keuzes zijn:
- Ongebruikelijke leestekens kunnen weggelaten worden als die voor Nederlandse lezers geen duidelijke rol hebben, maar er is geen bezwaar tegen om ze te laten staan.
- Buitenlandse aardrijkskundige namen kunnen soms deels vertaald of vernederlandst worden, omdat ze bestaan uit een aardrijkskundige naam én een beschrijvend gedeelte, zoals Noord-, Opper-, berg, eiland, zee, meer, rivier of waterval. Het beschrijvende deel kan dan vertaald worden en in een samenstelling of woordgroep worden opgenomen. Zo kan het Duitse Gebirge als gebergte, het Engelse gulf als golf en het Finse järvi als meer vertaald worden. De Nederlandse vertaling van dit soort veelvoorkomende elementen is per taal te vinden op het tabblad Vertaalhulp. Lake Manitoba kan bijvoorbeeld door vertaling van het beschrijvende woord Lake in het Nederlands Manitobameer genoemd worden. Voeg eventueel een streepje toe tussen de woorddelen om de opbouw van de naam duidelijk te maken (vergelijk Penghu-eilanden).
- Namen die oorspronkelijk in een ander alfabet geschreven zijn, moeten worden omgezet (getranscribeerd) naar het Latijnse alfabet. Daarvoor bestaan meerdere systemen. Een goed uitgangspunt, dat ook op deze website is gebruikt, zijn de omzettingssystemen die door de Verenigde Naties aanbevolen worden of, als er geen VN-omzettingssysteem is voor de betreffende taal, een ander internationaal erkend omzettingssysteem. Zie daarvoor de website van de werkgroep Romanization Systems van de United Nations Group of Experts on Geographical Names.
Voor het omzetten van cyrillisch schrift (Russisch, Oekraïens) en Hebreeuws bestaan gangbare Nederlandse omzettingssystemen. Die kunnen worden gebruikt als alternatief voor de VN-omzettingssystemen.
Schema
In onderstaand schema is weergegeven welke naamvorm aanbevolen wordt als er geen gangbare Nederlandse naam (exoniem) bestaat. Als er wel een gangbare Nederlandse naam bestaat, wordt die Nederlandse naam aanbevolen.
17. Welke naam moet u kiezen als er verschillende plaatselijke namen zijn?
Soms bestaan er meerdere plaatselijke namen omdat een land meerdere officiële talen heeft. Voorbeelden zijn Bozen (Duitse naam) en Bolzano (Italiaanse naam) in Zuid-Tirol en het Baskische Donostia dat in het Spaans San Sebastián heet. Deze website geeft geen advies over welke plaatselijke naam in zulke gevallen het best past in een Nederlandse tekst of op een Nederlandse kaart. Het is wel aan te bevelen om waar mogelijk beide plaatselijke namen op een kaart weer te geven en beide namen minstens eenmaal in een tekst te vermelden. Zo wordt voor de lezer direct duidelijk dat het om een meertalig land of gebied gaat.
18. Wat zijn aandachtspunten bij de weergave van Nederlandse vormen van aardrijkskundige namen in een tekst of op een kaart?
- Aardrijkskundige namen hebben een beginhoofdletter, behalve als de naam begint met een apostrof (weglatingsteken), zoals bij 's of 't; dan krijgt pas het tweede woord een hoofdletter ('s-Gravenbrakel). Als een windstreek of een andere specificerende aanduiding, zoals midden, centraal, binnen, buiten, aan een aardrijkskundige naam wordt gekoppeld, krijgt die een hoofdletter. Het maakt niet uit of de combinatie een officiële aanduiding is (Zuid-Soedan) of niet (Zuid-Duitsland).
- Elk kernwoord in een aardrijkskundige naam krijgt een hoofdletter (Zwarte Woud, Straat Luzon). Lidwoorden, voorzetsels en voegwoorden in een naam worden met een kleine letter geschreven (Golf van Triëst).
- De IJ bevat ook een hoofdletter J en de IJ blijft op een kaart altijd ongespatieerd (bijvoorbeeld in IJ S L A N D).
- Als een naam wordt afgebroken aan het einde van de regel, komt er een afbrekingsstreepje. Het tweede deel van de naam krijgt dan geen hoofdletter als die er normaal ook niet staat.
- Veel talen gebruiken speciale uitspraaktekens in woorden en namen: accenten op letters, haakjes, boogjes of dakjes erop of eronder, of andere bijzondere (diakritische) tekens. Zulke tekens zijn in de Nederlandse namen op deze website weggelaten als ze voor het Nederlands onnodig of ongebruikelijk zijn, en ongewone letters zijn vervangen door gelijkende ‘normale’ letters (bijvoorbeeld Golf van Izmir in plaats van Golf van İzmir). Maar er is geen bezwaar tegen die tekens toch te gebruiken in het Nederlands als u dat wenselijk vindt.
Richtlijnen voor gebruikers van aardrijkskundige namen
Meer informatie over het gebruik van Nederlandstalige aardrijkskundige namen is te vinden in de Engelstalige Toponymic Guidelines for map and other editors (Richtlijnen voor gebruikers van aardrijkskundige namen) voor Nederland, België en Suriname:
- Algemene richtlijnen voor aardrijkskundige namen in het Nederlands en het Fries en informatie over aardrijkskundige namen in Nederland zijn te vinden in de richtlijnen voor Nederland.
- Informatie over aardrijkskundige namen in België is te vinden in de richtlijnen voor België.
- Informatie over aardrijkskundige namen in Suriname is te vinden in de richtlijnen voor Suriname.
Wijzigingen en vragen
19. Wie beheert en actualiseert deze website?
De Commissie Aardrijkskundige Namen van de Nederlandse Taalunie houdt deze website bij.
Een overzicht van alle wijzigingen in de namen op deze website is te vinden op de pagina Wijzigingen.
20. Waar kunt u terecht met vragen of opmerkingen?
Vragen en opmerkingen over de aardrijkskundige namen op deze website kunt u sturen naar info@taalunie.org. Er is ook een pagina met Veelgestelde vragen.
Meer achtergrondinformatie over aardrijkskundige namen staat in het dossier aardrijkskundige namen.