Veelgestelde vragen
1. Waar is informatie te vinden over de namen op deze website, hoe de website gebruikt moet worden en hoe de website actueel wordt gehouden?
2. Waarom ontbreken namen als Barcelona, Oxford en Sydney op deze website, hoewel die namen veel gebruikt worden in het Nederlands?
3. Waar is informatie te vinden over de schrijfwijze van aardrijkskundige namen in Nederland, Vlaanderen en Suriname?
4. Waarom ontbreekt een onlangs in gebruik gekomen naam als Nederlandse naam op de website?
5. Waarom ontbreken bepaalde Nederlandse namen op de website, hoewel ze nog worden gebruikt in het Nederlands?
6. Waarom staat een naam als Peking op de website? Die wordt toch nauwelijks nog gebruikt?
7. Waarom is er een lijst met Friese en Nederlandse namen? Zijn de officiële namen in Friesland niet gewoon de Nederlandse namen?
8. Welke spelling is te gebruiken voor aardrijkskundige namen die in een ander schriftsysteem zijn weergegeven, zoals het cyrillische of Griekse schrift?
9. Waarom neemt het Nederlands niet de plaatselijke aardrijkskundige naam over als een land daarom vraagt?
10. Welke overwegingen spelen een rol bij de keuze tussen het gebruik van Nederlandse namen (exoniemen) en plaatselijke namen (endoniemen)?
1. Waar is informatie te vinden over de namen op deze website, hoe de website gebruikt moet worden en hoe de website actueel wordt gehouden?
Deze informatie is te vinden in de Verantwoording op deze website.
2. Waarom ontbreken namen als Barcelona, Oxford en Sydney op deze website, hoewel die namen veel gebruikt worden in het Nederlands?
Deze website bevat alleen buitenlandse aardrijkskundige namen waarvoor een Nederlandse naam (exoniem) bestaat. Als er geen Nederlandse naam gangbaar is, is in het Nederlands de plaatselijke naam gebruikelijk (het endoniem). Een land bepaalt zelf de schrijfwijze van de plaatselijke namen, daar gaat de Nederlandse Taalunie niet over. Als de plaatselijke namen oorspronkelijk in een ander schrift geschreven zijn, zoals het Chinees, beveelt een land vaak zelf een omzettingssysteem aan om die namen in Latijns schrift weer te geven.
Nationale namenautoriteit
Voor de juiste schrijfwijze van plaatselijke namen kunt u terecht bij de nationale namenautoriteit van een land, een instantie die een register van de aardrijkskundige namen in het land beheert. Informatie over welke instantie dat is, is te vinden op de website van de United Nations Group of Experts on Geographical Names (UNGEGN). Plaatselijke namen zijn ook te vinden in een goede Nederlandse atlas of (online) encyclopedie.
Bij twijfel kunt u de Commissie Aardrijkskundige Namen vragen om te onderzoeken wat de juiste schrijfwijze van een plaatselijke naam is; dat kan via info@taalunie.org.
3. Waar is informatie te vinden over de schrijfwijze van aardrijkskundige namen in Nederland, Vlaanderen en Suriname?
Elk land heeft zijn eigen organisatie die de juiste schrijfwijze van binnenlandse aardrijkskundige namen vastlegt:
- In Nederland beheert het Kadaster de Basisregistratie Topografie en de Basisregistratie Adressen en Gebouwen. U kunt de bestanden en gegevens raadplegen en downloaden via het dataportaal PDOK. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het Kadaster.
- In België houdt het Nationaal Geografisch Instituut (NGI) bestanden met geografische namen bij. U kunt de bestanden en gegevens raadplegen en downloaden via het dataportaal Geo.be. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het NGI.
- In Vlaanderen houdt het agentschap Digitaal Vlaanderen een Adressenregister en een Wegenregister bij, die beide straatnamen bevatten. Voor meer informatie en andere producten kunt u contact opnemen met Digitaal Vlaanderen.
- In Suriname is het Centraal Bureau voor Luchtkartering (CBL) verantwoordelijk voor de uitgave van topografische kaarten van het land. Op deze kaarten staan ook aardrijkskundige namen. Voor meer informatie kunt u contact opnemen met het CBL.
Op de website van de Commissie Aardrijkskundige Namen zult u binnenkort ook informatie kunnen vinden over de schrijfwijze van binnenlandse aardrijkskundige namen.
4. Waarom ontbreekt een onlangs in gebruik gekomen naam als Nederlandse naam op de website?
De Commissie Aardrijkskundige Namen beoordeelt namen op hun gangbaarheid in het Nederlands. Recent in gebruik gekomen namen worden pas in de lijst opgenomen als ze gangbaar genoeg zijn om als Nederlandse naam te worden opgenomen. De ervaring leert dat namen die niet in de lijst staan, na verloop van tijd toch gangbaar kunnen worden en alsnog opgenomen worden. Anderzijds kunnen namen die wel in de lijst staan, in onbruik raken. Die namen worden dan verplaatst naar de rubriek met historische namen. De lijst met namen op deze website verhindert dus niet dat het naamgebruik zich blijft ontwikkelen.
5. Waarom ontbreken bepaalde Nederlandse namen op de website, hoewel ze nog worden gebruikt in het Nederlands?
Het is mogelijk dat de Commissie Aardrijkskundige Namen een naam gemist heeft of vergeten is. U kunt dergelijke namen aan de commissie doorgeven via info@taalunie.org.
Het is ook mogelijk dat een naam beperkt gebruikt wordt en niet langer gangbaar is. Dan staat de naam in de rubriek historische benamingen op de website of kan de naam daar worden toegevoegd als hij er ontbreekt.
6. Waarom staat een naam als Peking op de website? Die wordt toch nauwelijks nog gebruikt?
De Commissie Aardrijkskundige Namen heeft alle namen beoordeeld op hun gangbaarheid, aan de hand van verschillende tekstcorpora die materiaal uit alle landen in ons taalgebied bevatten. Als een naam op de website staat en niet als historische benaming is aangemerkt, blijkt uit die analyse dat de naam gangbaar is.
In het geval van Peking valt op dat het gebruik van de naam Beijing vooral in Nederland toeneemt, maar dat Peking nog altijd veruit de meest gebruikte naam in het Nederlands is. Het is altijd mogelijk dat persoonlijke ervaringen afwijken van het algemene beeld. Die zijn mogelijk niet representatief voor de hele taalgemeenschap.
7. Waarom is er een lijst met Friese en Nederlandse namen? Zijn de officiële namen in Friesland niet gewoon de Nederlandse namen?
In Friesland hebben de provincie en de meeste gemeenten en woonplaatsen van oudsher twee namen: een Friese en een Nederlandse. Er is telkens maar één naam officieel, maar het verschilt per plaats of dat de Friese of de Nederlandse naam is. In de praktijk worden vaak beide namen gebruikt. De gangbare Nederlandse naam voor de provincie is Friesland, terwijl de enige officiële naam Fryslân is. In het Fries heet de hoofdstad van de provincie Ljouwert, terwijl de enige officiële naam Leeuwarden is.
Op deze website zijn beide namen in de lijst met Friese namen opgenomen. Daarbij is aangegeven welke van beide namen de officiële naam is. In officiële teksten en als het om een gemeente gaat, is het gebruikelijk de officiële naam te gebruiken. In alle andere gevallen zijn beide namen in gebruik, maar het verschilt per plaats welke naam het meest gebruikt wordt.
8. Welke spelling is te gebruiken voor aardrijkskundige namen die in een ander schriftsysteem zijn weergegeven, zoals het cyrillische of Griekse schrift?
U kunt de lijst met omzettingssystemen gebruiken van de werkgroep Romanization Systems van UNGEGN (United Nations Group of Experts on Geographical Names).
9. Waarom neemt het Nederlands niet de plaatselijke aardrijkskundige naam over als een land daarom vraagt?
Een land is verantwoordelijk voor het bepalen en vaststellen van de plaatselijke aardrijkskundige namen in dat land: de endoniemen. Maar een land kan niet bepalen hoe die namen in andere talen luiden. In veel gevallen neemt het Nederlands een plaatselijke naam van een ander land over, in sommige gevallen kent het Nederlands een eigen vorm (exoniem) voor die naam. Zo heet Berlin in het Nederlands Berlijn – daar gaat Duitsland niet over.
Gangbare namen
Voor het Nederlands stelt de Nederlandse Taalunie vast welke buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands gangbaar zijn en daardoor zijn ze voor de meeste taalgebruikers ook herkenbaar. Die namen zijn te vinden op deze website. Het gebruik van gangbare namen bevordert het begrip en de communicatie in het Nederlands. Daarvan afwijken kan belemmerend werken voor het begrip en de communicatie: het leidt af van de inhoud van de tekst of kaart en kan ervoor zorgen dat de lezer niet begrijpt om welke plaats het gaat.
Rol van exoniemen in een taal
Niet alleen in het Nederlands, maar ook in andere talen worden exoniemen gebruikt, zowel in westerse als in niet-westerse talen en zowel in talen met veel sprekers als in talen met weinig sprekers. Zo heet het Italiaanse Venezia (endoniem) in het Nederlands Venetië, in het Engels Venice, in het Duits Venedig, in het Sloveens Benetke, in het Ladinisch Unieja, in het Chinees Weinisi en in het Arabisch Al Bunduqiyyah. Veel exoniemen hebben een bijbehorende bijvoeglijke vorm en inwoneraanduiding (in dit geval Venetiaans en Venetiaan) en komen voor in spreekwoorden en uitdrukkingen (zoals het Venetië van het Noorden, of het in Keulen horen donderen), waarmee deze namen volledig geïntegreerd zijn in de woordenschat van een taal. Exoniemen ontstaan en verdwijnen, net als andere woorden, door ontwikkelingen in het taalgebruik binnen de eigen taalgemeenschap en door contacten van taalgebruikers met andere delen van de wereld, niet door wijzigingen op verzoek van buitenlandse overheden. Het staat individuele taalgebruikers natuurlijk vrij om in hun taalgebruik rekening te houden met de wensen van andere landen.
Praktisch
Er zijn ook praktische redenen om een Nederlandse naam te gebruiken en niet de plaatselijke naam. Nederlandse namen sluiten beter aan bij het eigen taalsysteem en zijn daardoor eenvoudiger om te gebruiken. Het zou in sommige gevallen lastig worden om in plaats van een veelgebruikte Nederlandse naam de plaatselijke naam over te nemen en steeds correct te gebruiken, zeker als het gaat om een plaatselijke naam die sterk afwijkt van de gangbare Nederlandse naam, zoals Magyarország voor Hongarije, Mis̱r voor Egypte, of Zhongguo voor China. Als in een uitzonderlijk geval een land zou vragen om een plaatselijke naam uit een ander schriftsysteem (zoals het Chinees of Arabisch) over te nemen zonder omzetting naar Latijns schrift, wordt het voor de meeste Nederlandse taalgebruikers welhaast onmogelijk om aan het verzoek van dat land te voldoen.
10. Welke overwegingen spelen een rol bij de keuze tussen het gebruik van Nederlandse namen (exoniemen) en plaatselijke namen (endoniemen)?
Er wordt verschillend gedacht over het gebruik van buitenlandse aardrijkskundige namen in de eigen taal.
Voorstanders van exoniemen
Nederlandse vormen (exoniemen) voor buitenlandse aardrijkskundige namen zijn het resultaat van de historische ontwikkeling van het taalgebruik in het Nederlands en de historische en bestaande contacten van taalgebruikers met deze gebieden. Voorstanders van het gebruik van deze Nederlandse vormen vinden dat er geen reden is om deze vormen níet te gebruiken en stellen dat in principe elke Nederlandse vorm aanvaardbaar is zolang deze nog door een deel van de taalgebruikers gebruikt wordt.
Voorstanders van endoniemen
Voorstanders van het gebruik van plaatselijke namen (endoniemen) menen dat het gebruik van Nederlandse vormen de internationale communicatie in de weg staat, omdat we daardoor minder vertrouwd zijn met de namen die ter plaatse gebruikt worden. In het verleden werden in het Nederlands veel meer namen aangepast aan de Nederlandse spelling of uitspraak, bijvoorbeeld Gratz voor Graz, Stokholm voor Stockholm en Lods voor Łódź. Daardoor was soms onduidelijk of er een plaatselijke vorm of een vernederlandste vorm gebruikt werd. De vernederlandste vormen veranderden ook geregeld van spelling. In de loop van de 20ste eeuw begonnen cartografen daarom te pleiten voor het afschaffen van al deze vernederlandste vormen en voor het gebruik van de plaatselijke namen. Ook in andere landen ontstond discussie over het gebruik van exoniemen.
Internationaal
Op internationaal niveau spoort de Verenigde Naties in een resolutie uit 1987 lidstaten aan om het aantal exoniemen in hun land en taal terug te dringen en waar mogelijk de plaatselijke officiële namen te gebruiken (het zogenoemde bronprincipe). Als dit een naam in een niet-Latijns schrift is, is het advies een door de VN aanbevolen omzettingssysteem te gebruiken om de namen in Latijns schrift weer te geven.
De laatste jaren wordt ook gekeken naar de waarde van exoniemen als onderdeel van het immaterieel cultureel erfgoed van een land of taal, dat bescherming verdient. Dit heeft nog niet geleid tot een verandering van het beleid van de VN.
Exoniemen in het Nederlands
De Nederlandse Taalunie en de Commissie Aardrijkskundige Namen, die verantwoordelijk is voor het bijhouden van de website met buitenlandse aardrijkskundige namen in het Nederlands, nemen een middenpositie in. Enerzijds staan op deze website uitsluitend Nederlandse exoniemen die gangbaar zijn. Namen die nog maar zeer beperkt gebruikt worden of die volledig in onbruik zijn geraakt, worden als historische benamingen vermeld en zijn niet geschikt voor gebruik in een tekst of een kaart over het heden. Anderzijds worden gangbare Nederlandse namen (exoniemen) aanbevolen voor gebruik in het Nederlands, omdat ze herkenbaar zijn voor de meeste taalgebruikers en ze in de praktijk veel gebruikt worden. Het gebruik van uitsluitend plaatselijke namen (endoniemen) zou tot onbegrip leiden en daardoor de communicatie in het Nederlands belemmeren. Het gebruik van ongebruikelijke Nederlandse namen (exoniemen) leidt eveneens tot onbegrip en communicatieproblemen.
Eigen keus
Uiteraard kunnen taalgebruikers voor buitenlandse aardrijkskundige namen nog steeds een eigen keuze maken tussen de Nederlandse en de plaatselijke naam. De context waarin een naam gebruikt wordt, speelt een belangrijke rol bij die afweging: in een adressenlijst bijvoorbeeld zullen vooral plaatselijke namen (endoniemen) voorkomen, terwijl in een journalistieke tekst eerder Nederlandse namen (exoniemen) zullen staan. Op kaarten staan vaak zowel de Nederlandse namen als de plaatselijke namen vermeld.